Photo

Dardania ilire , Kosova e sotme.

Dardania e lashtë

Dardanët ishin fis Ilir që shtriheshin në mesin e Balkanit, kryesishtë në Kosovën e sotme dhe rrethinën e saj. Dardanët ishin fisi themeues i Mbretisë së Dardanisë rreth shekullit IV p.e sonë në të cilën bënin pjesë dhe fiset e njohura Thunatët dhe Galabët. Supozohet se në përbërjen kësaj mbretërie hynin edhe fise të tjera mirëpo për to dihet shumë pak.

Që nga shekulli XIX e gjer më tani jan shfaqur tri teza lidhur me etnogjenezën dardane: teza mbi përkatësinë ilire, teza mbi përkatësinë trakase dhe së voni teza mbi prejardhjen dako-meze. Që të këto tri teza, nga autorët e tyre mbështeten kryesisht mbi burimet e shkruara e të vona antike dhe mbi monumentet epigrafike të periudhës romake. Ndërkaq tezën e hershme mbi etnitetin ilir të dardanëve e mbështesin një numër i konsiderueshëm studiuesish dushash të ndryshme të letërsisë, që nga shekulli XIX e gjer më sot, duke u nisur nga linguistët Tomashek, P. Kreçmer, H. Krahe, N. Jokl e N. Vuliq.

KOSTANDINI I MADH DARDANi

Shqiptari me i shquar

Figura me e madhe e Historisë Kombëtare te Shqipërisë,pa asnjë diskutim,mbetet Kostandini i Madh. Një nga iliret e shumte qe arritën te ishin perandorë te Romes.

I lindur ne ate pjese te Ilirise,(Nish),qe sot eshte zabtuar nga barbaret serbe, rreth AD 274-337.

Nje perandor qe sunoi 31 vjet(306- 337).

Emri i tij i lindjes ishte Flavius valerius Constantinus.

Ishte djali i Komandantit ilir Constantinus Chlorus . Ne vitin 305 ai ishte bashke-perandor. Nje vit me pas u bashkua me te jatin ne Britani.

Ishte nje besimtar i zotit Diell Apollo në mitologji, perëndia e dritës, shërimit, e pranverës. Ndja e dielle, ose sot e dila eshte dite e shenjte pushimi, deklaruar nga ai,kur do te ishte me vone perandor. Ai kishte pare ne ëndërr dy fjale ne qiell(me ketë shenje ti do jesh fitues (in hoc signo vinces).Pas kesaj mposhti Maxentius ne betejn e Ures se Milvianit,afer Romes.Ka qene nje cast stoik dhe i nderuar.Senati italian e priti fituesin si shpetimtar te Romes.Kesisoj, nganje pagan adhurues i diellit, Kostandini nisi te shikonte krishterimin si nje Sjelles te Fitores.

Ka vendosur te ndalohej keqtrajtimi i te krishtereve.Pas kesaj Kishes iu dha mbrojtje dhe dhurata financiare

Asokohe,ishte ne mode te ishin dy bashke- perandore, ose edhe tre.Kostandini ishte shume i madh sa nuk mund te pranonte askend prane fames se tij.NJe lufte e ashper pushteti shperthey midis dy perandoreve,Licinius dhe Costandine, e nga ku iliri strateg doli ngadhnjyes si nje kampion i Krishterimit.

Tash ishte perandor i Lindjes dhe Perendimit.Paraardhesi i tij,iliri Diocletiani kishte nisur te bente ndarjen e autoritetin civil dhe atij ushtarak.Kostandini i Madh e perfundoi kete nisme vleremadhe.

Gjaku i te pareve e thërriste diku gjetke ka vendosur te ndërtonte një qendër te re te Perandorisë, larg Romes. përtej andej ka kishin ardhur te paret e tij, diku afer Trojes se famshme. Mbi qytetin 7mije vjeçar Buzeanum,ose i njohur si Byzantium. Greket duan ta bëjnë te tyren Bizantin,por kjo nuk eshte e vertete,me shume ka pasur gjasa te kete qene pellazgjik nga ai brume kulture nga erdhën iliret,maqedonet,epirotasit,pra paraardhësit e shqiptareve

Qyteti i lashte ka ndjere zhurmat e nismes se madhe ne vitin 326 dhe perurimi ka ndodhur 4 vjet me vone.Me pas qyteti do te zgjerohej e zgjerohej,duke ardhur te ne me Stambolin magjik te pushtuar nga turqit qe,nuk e leshojne me kurre..Kostandini ndertoi Kisha ne Token e Shejnte,ku sipas tij e jema kishte gjetur kryqin origjinal ky ishte mberthyer Krishti.E jema ishte e krishtere,ndersa Kostandini i Madh u baptizua ne castet e vdekjes,me 22 maj 327).

Kostandi i madh është nje nga perandorët me ndiçuar te Romes. Ngaqe nuk ishte as romak apo grek,nuk duan ta cilësojnë si me te madhin,por ne fakt ai ishte me i madhi nder perandoret e Romes,shetin e te ciles e riorganizoi dhe ndertoi fitoren perfundimtare te krishterimit ne fundin e shekullit te katert.

Fillimisht i kishte ndëshkuar rrepte, egër me brutalitetin tipik te një iliri,pa asnjë lloj mëshire, por me vone dalëngadalë kishte nisur t;’i donte dhe t’i mbronte me pasionin tipik te një iliri fisnik.

Kësisoj ishte figura qendre qe themeloi Evropën e krishtere te mesjetës. E pra ishte me gjak shqiptar. Ishte me i madhi i races shqiptare ne te gjitha kohërat. Ne kohen e Hoxhe-Alise asgje nuk na thane ne shkolle. U ngritën buste edhe për injorante,por asnje shtatore nuk u ndërtua per ketë kalores gjigant te Ilirisë,qe luftoi nen dhe per flamurin e Romes,por sipas shume shkencëtareve aso kohe ajo perandori cilësohej si perandoria Iliro-Romake.

Sot, gadishulli q� mbetet mes detit Marmara, Gryk�s s� �anakkales dhe Korfuzit - Edremit, nj� koh� njihej si qyteti i Troj�s. Troja ishte nj� qytet i gjall� i kultur�s dhe q�nd�r e mbret�ris� n� mij�vje�arin e dyt� dhe t� tret� p.e.s. N� shekullin e 13-t� p.e.s, u p�rhap nj� zjarr i madh� i cili thon� se �sht� shkaku i fillimit t� luft�s s� Troj�s. Legjenda thot� se, qyteti Troja, 3200 vjet m� par� ishte n�n drejtimin e mbretit Priamos. Qytetar�t ishin njer�z t� lumtur dhe trima. Por per�ndive iu duk� e tep�rt kjo lumturi dhe vendos�n t'jua prishnin. Nj� dit� e shoqja e mbretit Priamos, pa nj� �nd�rr t� keqe, ku nga barku i saj po i dilte zjarr dhe nga ai zjarr Troja po digjej e t�ra. Mbreti i cili i besonte shum� k�tyre porosive, thirri nj� fallxhor q� t'ia shpjegoj� �ndr�n. Sipas fallxhorit, mbret�resha ishte shtat�z�ne dhe f�mija q� do lindte duhej vrar� sepse do ti hapte shum� probleme qytetit. Pasi lindi f�mija, mbreti at� ia dha nj� qytetari me urdh�rin p�r ta vrar�. Por trojani shpirtmir� nuk mundi ta vriste dhe e la n� pyll�, me mendimin q� foshnja do vdiste. Por foshnjen e gjeti nj� bari dhe ai e rriti. Ky f�mij� u quajt Parisi, njeriu q� do t'i hap shum� probleme n� t� ardhmen Troj�s. N� at� koh� n� malin Olimp, ku jetoninin per�ndit�, per�ndesha Eris, kishte vendosur t� hamirej ngase nuk e kishin ftuar n� dasm�. Ajo mori nj� moll� t� art� dhe n� t� shkruajti: "m� t� bukur�s", dhe pastaj e hodhi n� mes t� sallonit t� dasm�s ku t� gjith� u hodh�n p�r ta kapur at� kok�r molle. M� n� fund, kjo moll� mbeti n� duart e tre perendeshave; Her�s, Afrodit�s dhe Athenes, t� cilat shkuan te Zeusi p�r ta ndar�, por ai u tha q� nuk merrte vesh nga k�to pun� dhe ju k�shilloi t� shkonin n� malin Ida, sepse atje ndodhet nj� princ i Troj�s me emrin Paris, dhe ai do t� p�rcaktonte se kuj duhet t'i takoj molla. T� tre per�ndeshat largohen n� drejtim t� Malit Ida, ku n� t� nj�jt�n koh� Parisi po kulloste delet pa ditur asgj�. Hera i afrohet Parisit dhe i shpjegon ngjarjen, ia jep moll�n q� t'ia jepte m� t� bukur�s por kjo nuk ishte pun� e lehte. T� tre per�ndeshat i propozuan gj�ra t� ndryshme Parisit. Hera i ofroi q� ta b�j mbret m� t� fort� t� Evrop�s dhe Azis� n�se do t'ia jepte asaj moll�n. Athena i propozoi ta b�nte mbret m� t� zgjuar n� bot� si dhe t� fitonte n� luft�n me Greqin�. Afrodita i propozoi femr�n m� t� bukur n� bot�. Parisi pasi q� ishte bari i thjesht�, nuk deshi mbret�ri e zgjuar�si, prandaj pranoi ofert�n e Afrodit�s - p�r nj� fem�r t� bukur. Moll�n e art� ia dha Afrodit�s. Athena dhe Hera, t� pik�lluara, vendos�n ta shkat�rrojn� Troj�. Afrodita p�r t� mbajtur fjal�n, e nisi Parisin p�r n� Greqi, pasi femra m� e bukur n� at� koh� ishte mbret�resha Helena, gruaja e mbretit Menelaos. Mbreti e priti shum� mir� Parisin dhe i tha t� q�ndronte sa t� d�shironte n� sarajet e tij, pasiq� vet u nis p�r n� luft� duke e l�n� at� vet�m me t� shoq�n, pa dyshuar n� besnik�rin� e tij. N� k�t� rast Parisi e rr�mben Helen�n dhe e sjell n� Troj�. Kur mbreti Menelaos kthehet n� sht�pi dhe nuk e gjen t� gruan e vet, e kupton gabimin q� kishte b�r� dhe i shpall� luft� Troj�s. N� koh�n kur u martua mbreti Menelaos, t� gjith� mbret�rit e bot�s ishin betuar se, po t'i ndodhte gj� Helen�s do merrnin pjes� n� luft� p�r t� dhe t� gjith� kaluan det�rat p�r ta mbajtur fjal�n. Mbreti Odiseu i cili ishte shum� i zgjuar dhe hileqar, nuk donte t� lente sht�pin� dhe u b� si i �mendur, kur e lajm�ruan p�r luft�. Por lajm�tari q� e dinte k�t� gj� ia mori t� birin peng dhe e hodhi n� pus. Odiseu menj�her� k�rceu dhe e shp�toi t� birin, ashtu q� u zbulua se nuk ishte i �mendur dhe u detyrua edhe ai t� marr� pjes� n� luft�. Lufta zgjati 10 vjet, dhe vdiq�n shum� njer�z n� t�. Vajzat rr�mbeheshin nga luft�tar�t. Mbreti Priamos, s� bashku me t� moshuarit e tjer� t� Troj�s, e ndiqnin luft�n nga kulla. M� n� fund, Parisi p�rballet me Menelaosin. Ata mirren vesh t� b�jn� dyluftim, dhe kush fiton do ta merr Helenen, nd�rsa lufta do t� mbaronte. Gjat� dyluftimit, Afrodita e ndihmon Parisin t� arratiset dhe Menelaosi i inatosur fillon ta k�rkoj� n� gjith� Troj�n. Parisi u shpall i mundur dhe Trojanet vendos�n ta japin Helen�n. Por per�ndeshat Hera dhe Athena nuk ishin t� k�naqura me k�t� dhe donin q� Troja t� shkat�rrohej e t�ra. Ato e plagosin Menalaosin, �ka dhe u b� shkak t� fillonte lufta p�rs�ri dhe t� vdisnin me qindra njer�z, gj� q� e inatosi per�ndin� Zeusin dhe vendosi t� ndihmoj� Troj�n. At�her� �do gj� ndryshoi dhe trojan�t filluan t� fitonin luft�n. Nd�rkoh� djali i Akilit e vret Parisin, por kjo nuk ishte humbje p�r Troj�n ngase e kishte vrar� shkaktarin e gjitha luft�rave. Nd�rkoh� Troja po u mbronte mir� dhe q�ndronte akoma e fort�. At�her� Odiseu hileqar vendosi t� b�nte nj� kal� prej druri, i cili brenda do ishte boshe dhe do e mbushnin me ushtar�. Kjo do t� ishte rruga m� e mir� p�r t� hyr� dhe pushtuar Troj�n. Ata nis�n p�rpara nj� ushtar i cili do t'i bind trojan�t q� t� fusnin kalin gjigant t� drunjt� n� qytet. Nj� m�ngjes t� qet�, Trojan�t shohin t� habitur nj� kal t� madh prej druri n� hyrje t� qytetit. Kapin ushtarin grek dhe ja sjellin mbretit p�r t� dh�n� skjarim. Ai nuk ishte ustar i thjesht� por nj� aktor i talentuar dhe duke qar� filloi t� tregonte sikur ishte arratisur nga grek�t se i urrente ata, kurse p�r kalin e drunjt� tha se �sht� i shenjt� dhe �sht� b�r� p�r per�ndin� Athena. K�t� storie e besuan t� gjith� p�rve� priftit, i cili u tha q� ta digjnin kalin, po askush nuk e besoi. Trojan�t e vendosen kalin n� mes t� qytetit duke menduar se lufta mbaroi por nj� nat� kur t� gjith� flenin, Odiseu dhe ushtar�t e tij dol�n nga kali ku ishin fshehur dhe vran� ushtar�t trojan�, dogj�n kampet, i vun� zjarrin gjith� Troj�s dhe qytetar�t q� dol�n n� mbrojtje t� qytetit t� gjith� i kaluan n� shpat�. Djali i Akilit vrau edhe mbretin Priamos, t� shoq�n e tij dhe vajz�n. Helena at� nat� iu kthye Meneleosit i cili e prite me g�zim dhe u nis�n drejt Greqis� duke l�n� prapa rr�nojat e nj� qyteti t� djegur... Troja �sht� nj� qytet ku prej mij�ra vjet�sh kan� jetuar shtat� kultura t� ndryshme. Thesar�t e mbretit Priamos ndodhen n� muze n� Mosk�. Kali i Troj�s i cili �sht� nj� p�rfaq�sues i historis� ndodhet n� k�mb� dhe pret vizitor� t� ndrysh�m, ai tashm� sh�rben vet�m p�r fotografi.